Thoát Vị Đĩa Đệm: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Chữa

Thoát vị đĩa đệm là bệnh thường gặp, liên quan xương khớp và cột sống. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, tổn thương khớp, làm giảm khả năng vận động, mất cảm giác hoặc dẫn đến tàn phế.

Thoát vị đĩa đệm là bệnh gì?

Đĩa đệm có kết cấu sụn, nằm giữa các đốt sống. Mỗi đĩa đệm có hai phần: Bao xơ (mâm sụn) có cấu tạo từ các vòng sợi dai và nhân nhầy dạng keo.

Ở trạng thái bình thường, đĩa đệm rất chắc, có vai trò chịu áp lực của cột sống, tạo sự dẻo dai, giúp thực hiện các động tác cúi, xoay, nghiêng, ưỡn một cách trơn tru.

Khi bị thoát vị đĩa đệm, nhân nhầy của đĩa đệm cột sống lệch ra khỏi vị trí vòng sợi, xuyên qua dây chằng chèn ép ống sống, các rễ thần kinh gây tê bì, hao mòn, đau nhức cột sống.

Giai đoạn thoát vị đĩa đệm

Bệnh thoát vị đĩa đệm thường được chia làm 4 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Đĩa đệm bắt đầu biến dạng, vòng bao xơ chưa rách. Đôi khi bị tê tay chân, không thấy đau nhức.
• Giai đoạn 2: Vòng bao xơ rách một phần, nhân nhầy thoát ra ngay chỗ bị tổn thương, đĩa đệm phình to, cơn đau vẫn chưa rõ ràng.
• Giai đoạn 3: Rách toàn bộ vòng bao xơ, nhân nhầy lồi ra ngoài, chèn ép rễ thần kinh. Bệnh nhân cảm nhận cơn đau dữ dội.
• Giai đoạn 4: Tình trạng chèn ép thần kinh diễn ra trong thời gian dài dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Cơn đau dữ dội và dai dẳng tác động đến sức khỏe, tâm lý người bệnh.

Triệu chứng

Thoát vị đĩa đệm có biểu hiện khác nhau tùy vào vị trí bị thoát vị và dây thần kinh bị chèn ép. Một số triệu chứng thường gặp ở người bị thoát vị đĩa đệm là:

• Đau buốt từng cơn, diễn ra âm ỉ trong vài ngày, vài tuần hoặc kéo dài hơn. 
• Cơn đau nhức xuất hiện đột ngột, dữ dội hơn khi vận động, nằm nghiêng, ngồi, hắt hơi, ho, đi đại tiện.
• Đau, cứng, nhức mỏi vai gáy, vùng cổ, lan sang 2 bả vai.
• Tê bì, châm chích cánh tay, bàn tay, ngón tay chân, bàn chân, mông, đùi, bẹn,…
• Đau thắt lưng kèm đau thần kinh tọa, lan theo hình vòng cung phía trước ngực, dọc khoang liên sườn.
• Rối loạn cảm giác, luôn thấy có kiến bò trên người.
• Cử động bất tiện, khó cúi thấp hay ưỡn lưng.
• Yếu cơ, liệt chi, khó gấp, duỗi các chi.
• Nhức đầu, choáng váng, đau đầu, chóng mặt.
• Cử động kém linh hoạt, suy nhược cơ bắp.
• Són tiểu hoặc bí tiểu.
• Thoát vị đĩa đệm không có triệu chứng rõ rệt.

Các dạng thoát vị đĩa đệm

Dựa vào sự chèn ép ở tủy sống và dây thần kinh, thoát vị đĩa đệm được chia thành các dạng sau:

• Thoát vị thể trung tâm: Nhân nhầy thoát ra ngoài và chèn ép trực tiếp lên tủy sống. Thể này là tình trạng nguy hiểm nhất. Vì khi nhân nhầy chèn ép càng nhiều, người bệnh sẽ mất chức năng vận động và quyền kiểm soát hệ bài tiết.
• Thoát vị cạnh trung tâm: Nhân nhầy chèn ép lên tủy sống và rễ thần kinh gây đau nhức dữ dội.
• Thoát vị chèn ép rễ thần kinh trái/ phải: Nhân nhầy thoát ra đè lên dây thần kinh và gây ra một số cơn đau dễ nhận thấy.

Dựa vào vị trí, tình trạng đĩa đệm thoát vị, bệnh được chia thành các thể:

• Thoát vị ra sau: Có triệu chứng đau mỏi, nhức nhối, tê bì,…
• Thoát vị ra trước: Hiếm khi gặp triệu chứng đau nhức.
• Thoát vị vào thân sốt sống (thoát vị đĩa đệm nội xốp): Nhân nhầy sau khi thoát ra ngoài không chảy ngược vào trong, tác động lên các phần xốp của đốt sống. Thể này gây đau nhức khó chịu.

Vị trí thường bị thoát vị đĩa đệm

Bất kỳ vị trí nào cũng có thể bị thoát vị đĩa đệm. Thoát vị đĩa đệm thường xảy ra ở những vị trí: 

• Cột sống thắt lưng.
• Cổ.
• Cổ ngực.
• Ngực.
• Lưng ngực.

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là bệnh xương khớp phổ biến, gây khó chịu cho người bệnh

Nguyên nhân

• Thoái hóa tự nhiên do tuổi cao, vòng sụn xơ hóa dần, lượng nước và tính đàn hồi giảm đi.
• Yếu tố di truyền.
• Mắc bệnh lý bẩm sinh vùng cột sống.
• Mắc các bệnh lý cột sống: Thoái hóa cột sống, gù vẹo cột sống, gai đốt sống,…
• Vận động nặng, quá sức, sai tư thế gây chấn thương, vẹo cột sống, chệch đĩa đệm.
• Thay đổi vị trí và cấu trúc đĩa đệm do té ngã, chơi thể thao, tai nạn giao thông,…
• Thừa cân, béo phì gây áp lực lên cột sống.
• Nhân viên văn phòng ngồi lâu 1 chỗ, ít vận động gây áp lực cột sống và hệ thống đĩa đệm. 
• Đi giày cao gót làm biến dạng ở cơ bắp chân, dây chằng ở chân.

Biến chứng

• Các chi vận động kém linh hoạt, mất khả năng lao động.
• Suy yếu teo cơ và các chi, chân tay bé lại, khả năng vận động giảm sút.
• Tê bì tay chân, rối loạn cảm giác.
• Tổn thương thần cánh tay, thần kinh tọa.
• Nguy cơ liệt nửa người, bại liệt cả người hoặc tàn phế.
• Rối loạn bàng quang, chức năng ruột, đại tiện, tiểu tiện không tự chủ.

Khi nào cần khám bác sĩ?

Ngay khi nhận thấy những biểu hiện sau đây, người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra, điều trị kịp thời:

• Đau nhức, tê bì cơ với tần suất ngày càng dày, nặng dần.
• Són hoặc bí tiểu.
• Mất cảm giác ở các vùng bắp đùi trong, xung quanh hậu môn,…

Phương pháp chẩn đoán 

Chẩn đoán lâm sàng

Các bác sĩ sẽ khai thác các thông tin sau để chẩn đoán bệnh:

• Triệu chứng cụ thể (Cảm thấy đau nhói, nhức mỏi như thế nào?).
• Tần suất và mức độ cơn đau (Thường thấy đau vào thời điểm nào?).
• Vị trí đau nhức.
• Tiền sử bệnh lý của bệnh nhân, gia đình và công việc.
• Chế độ ăn uống.

Chẩn đoán cận lâm sàng

• Chụp X-quang, CT: Xác định vị trí thoát vị và tìm ra những tổn thương khác trong cột sống.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Xác định vị trí, hình thái thoát vị.
• Chụp cản quang: Xác định vị trí, mức độ thoát vị. Dành cho người không thể chụp MRI.
• Kiểm tra mức độ căng cứng, khả năng vận động của người bệnh.
• Test thần kinh: Đây là phương pháp đo điện cơ xung thần kinh dọc theo các mô thần kinh giúp kiểm tra khả năng cảm nhận kích thích, trương lực cơ, khả năng đi lại.

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm

Điều trị không dùng thuốc

Chườm nóng và lạnh: Dùng túi nước nóng hoặc khăn sạch bọc đá đặt lên vùng bị đau trong 15 – 20 phút, thực hiện nhiều lần trong ngày giúp giảm đau nhức hiệu quả.

Phương pháp Chiropractic: Là phương pháp nắn kéo xương khớp bị lệch trở về đúng vị trí. Cách này thường hiệu quả với các cơn đau ở vùng lưng dưới, thắt lưng.

Massage, xoa bóp, bấm huyệt: Giúp giảm đau, thúc đẩy tuần hoàn máu, hỗ trợ tăng cường sức khỏe.

Châm cứu: Tác động vào huyệt đạo giúp khai thông khí đang tắc nghẽn, giúp giảm đau, cơ thể cân bằng và phục hồi sức khỏe. Phương pháp này chỉ có tác dụng xoa dịu triệu chứng, không thể điều chỉnh cấu trúc đốt sống và đĩa đệm, bệnh vẫn có thể tái phát.

Điều trị thoát vị đĩa đệm bằng mẹo dân gian

Dùng hạt đu đủ: Đổ 1 lượng rượu trắng vào trong ruột quả đu đủ xanh, chưng cách thủy trong 20 phút. Dùng phần nước này xoa bóp vùng bị thoát vị đĩa đệm giúp giảm đau hiệu quả.

Uống nước cây chìa vôi: Nấu hỗn hợp cây chìa vôi, cây tầm gửi, cỏ ngươi, cỏ xước, dền gai trong 10 phút. Uống nước này mỗi ngày giúp thanh nhiệt, kháng khuẩn, giải độc, hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm.

Dùng cây ngải cứu: Uống hỗn hợp lá ngải cứu và mật ong 2 lần mỗi ngày giúp cải thiện tình trạng đau nhức do thoát vị đĩa đệm.

Dùng lá lốt: Giã nhuyễn lá lốt tươi sau đó đắp trực tiếp lên vị trí bị đau nhức trong 15 – 20 phút. Bạn có thể kết hợp massage để tăng hiệu quả giảm đau.

Lưu ý: 

• Cách chữa với mẹo dân gian chỉ có tác dụng hỗ trợ giảm đau trong trường hợp thoát vị đĩa đệm nhẹ.
• Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng các mẹo này.
• Nếu tự ý dùng không đúng có thể gây ngộ độc, suy gan thận, viêm loét dạ dày.

Điều trị bằng thuốc

Thuốc giảm đau, kháng viêm: Acetaminophen, Ibuprofen, Naproxen sodium, diclofenac, meloxicam,… Thường sử dụng với trường hợp cơn đau mức độ nhẹ đến trung bình.

Thuốc giảm đau Opioid: Chỉ được kê đơn khi các loại thuốc trên không làm giảm cơn đau. Tác dụng: Gây nghiện, buồn nôn, buồn ngủ, lú lẫn, táo bón,…

Thuốc giãn cơ: Thường được chỉ định dùng cho những bệnh nhân bị co thắt cơ. Tác dụng phụ: Gây choáng váng, buồn ngủ, mệt mỏi,…

Thuốc chống đau thần kinh, thuốc ngăn động kinh cũng có thể được chỉ định trong điều trị thoát vị đĩa đệm.

Tiêm Steroid ngoài màng cứng cột sống: Làm giảm đau, sưng viêm do thoát vị đĩa đệm, giúp người bệnh đi lại dễ dàng. Áp dụng cho tình trạng từ trung bình đến nặng. 

Lưu ý: 

• Các loại thuốc chỉ có tác dụng làm giảm đau tạm thời, không thể điều trị tận gốc căn nguyên gây bệnh.
• Không tự ý sử dụng khi không có chỉ định của bác sĩ. Nếu lạm dụng sẽ làm cho tình trạng bệnh trầm trọng hơn, gây hại dạ dày, gan, thận.

Phương pháp điều trị khác

Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu giúp khắc phục cơn đau nhức, hạn chế sự chèn ép dây thần kinh do sai tư thế trong sinh hoạt, lao động. Một số bài tập vật lý trị liệu giúp giảm đau: Bài tập kéo căng cơ, kéo dãn cột sống, thể dục nhịp điệu,…

Liệu pháp xung điện

Đây là phương pháp sử dụng các tia điện từ để kích thích các mô bị tổn thương, làm giảm đau, kháng viêm, tuần hoàn máu, tăng cường quá trình chuyển hóa, tái tạo lại tổ chức xương.

Phẫu thuật mở

Bác sĩ có thể cân nhắc phương pháp phẫu thuật trong trường hợp: 

• Bệnh nhân điều trị bảo tồn không có tác dụng sau 6 – 8 tuần điều trị.
• Đau đớn dữ dội vùng bị thoát vị đĩa đệm.
• Có biểu hiện yếu cơ, khó đi lại, đứng ngồi, mất kiểm soát cơ vòng.
• Tiểu tiện, đại tiện không tự chủ.

Phương pháp can thiệp nội soi 

Đây là phương pháp là một phương pháp điều trị mới và tiên tiến cho các trường hợp thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nặng hoặc không hiệu quả với các phương pháp điều trị khác. 

Thay đĩa đệm nhân tạo

Thường được chỉ định điều trị thoát vị một đĩa đệm khi bệnh nhân đã điều trị các phương pháp bảo tồn sau 6 tháng không đạt kết quả khả quan. Không áp dụng với bệnh nhân có nhiều đĩa đệm cùng bị thoái hóa, viêm khớp, loãng xương,..

Hợp nhất cột sống

Sau phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm hoặc phẫu thuật cắt đốt sống, có thể kết hợp thủ thuật hợp nhất hai bên đĩa đệm để cố định vĩnh viễn cột sống của người bệnh. Phương pháp này giúp ngăn xương di chuyển, giảm đau đớn cho bệnh nhân.

Cách phòng ngừa tình trạng thoát vị đĩa đệm

• Ngồi thẳng lưng và đứng thẳng. Sau khoảng 1 – 2 giờ nên đứng dậy đi lại, vận động nhẹ nhàng.
• Nếu phải đứng lâu, hãy đặt chân lên 1 vật nào đó để giảm áp lực cho lưng.
• Tránh nâng, bê vác vật quá nặng.
• Nếu phải nâng đỡ vật nặng, hãy ngồi xổm rồi từ từ nâng lên, hạn chế uốn cong vùng thắt lưng.
• Duy trì cân nặng ổn định để tránh gây áp lực cho cột sống.
• Tránh hút thuốc, dùng chất kích thích vì có thể gây xơ cứng động mạch, ảnh hưởng xấu đến đĩa đệm.
• Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng, bổ sung các thực phẩm tốt cho xương.
• Tập luyện điều độ để tăng cường độ dẻo dai cho xương khớp.
• Tránh môn thể thao có động tác vặn mình: Chơi golf, cầu lông, tennis,…
• Nên thực hiện động tác nhẹ nhàng như tập yoga, đi bộ, bơi lội hoặc đạp xe. 
• Tránh thực hiện các động tác ngồi xổm, chạy nhảy lên xuống hay vận động mạnh.
• Lựa chọn đệm có độ dày và độ cứng vừa phải, làm từ cao su tự nhiên hoặc cao su nhân tạo.
• Kiểm tra sức khỏe 6 tháng/lần.
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên viên y tế trong quá trình điều trị thoát vị đĩa đệm.
• Đi khám ngay khi gặp các triệu chứng nặng: Tê liệt ở chân, đau tê bàn tọa, bí tiểu, khó đại tiện hoặc bị yếu ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể.

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm sớm kết hợp thực hiện chế độ ăn uống, lao động, nghỉ ngơi phù hợp sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, mỗi người cần lắng nghe cơ thể, nhận biết sớm các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm để chủ động thăm khám, điều trị kịp thời. 

• Zalo
• Messenger
• 0987173258